Edukacja przyrodnicza

"Powiedz mi - a zapomnę, pokaż mi - a zapamiętam, zaangażuj mnie - wtedy zrozumiem"
(Konfucjusz, 551-479 p.n.e.)

Działalność edukacyjna Centrum prowadzona jest od początku istnienia jednostki. Uczestnikom naszych zajęć chcemy pokazać piękno, zróżnicowanie i wyjątkowość przyrody naszego regionu. Wspólnie poznajemy przyrodniczo cenne miejsca w naszym województwie oraz przyrodę najbliższej okolicy szkoły czy przedszkola. Umożliwiamy uczestnikom zajęć edukacyjnych bezpośredni kontakt z przyrodą. Naszym celem jest również popularyzowanie idei ochrony przyrody i kształtowanie właściwych wobec niej postaw.

Działalność edukacyjna Centrum jest zróżnicowana i obejmuje m.in. realizację programów i projektów edukacyjnych, organizację konkursów, prowadzenie baz danych, gromadzenie i udostępnianie zbiorów bibliotecznych oraz opracowywanie stron internetowych.

Oferta edukacyjna Centrum jest bezpłatna i skierowana do wszystkich grup wiekowych dzieci i młodzieży oraz nauczycieli i edukatorów przyrodniczych z terenu województwa śląskiego.

Praca wykonana w ramach warsztatów artystyczno-przyrodniczych "Żubry potrzebują Indian", autor Łukasz Junkiert

PROGRAMY EDUKACYJNE

"Przyroda wokół Nas"

Projekt edukacyjny realizowany od 1995 roku, uzupełniający treści programów szkolnych i przedszkolnych o regionalne zagadnienia z zakresu przyrody, ekologii, geografii i ochrony przyrody. Zajęcia prowadzone są w formie prelekcji lub warsztatów odbywających się na terenie placówek oświatowych oraz zajęć terenowych w miejscach o szczególnych walorach przyrodniczych lub w najbliższym przyrodniczym otoczeniu szkoły.

Celem działań edukacyjnych jest popularyzowanie idei ochrony przyrody, ukazanie zróżnicowania przyrodniczego naszego regionu, poznawanie miejsc przyrodniczo cennych oraz umożliwienie bezpośredniego kontaktu z przyrodą.

"Szlakiem Dziedzictwa Przyrody"

Program przyrodniczej edukacji regionalnej, uzupełniający treści programów szkolnych i przedszkolnych, popularyzujące wybrane, najcenniejsze przyrodniczo obszary i obiekty w województwie śląskim. Zajęcia prowadzone są w formie warsztatów terenowych na "Turystycznym Szlaku Dziedzictwa Przyrody".

"Monitoring rozmieszczenia i liczebności chomika europejskiego na terenie województwa śląskiego"

Program o charakterze badawczo-edukacyjnym, realizowany od 2006 roku. Zajęcia edukacyjne, prowadzone w formie prelekcji dla uczniów wszystkich typów szkół, przybliżają wygląd i biologię chomików  europejskich oraz walory przyrodnicze terenów rolnych, ich zagrożenia i możliwości ochrony. Jednocześnie drogą ankietową Centrum pozyskuje dane o obserwacjach chomików i ich nor w terenie, m.in. od nauczycieli i uczniów, a także właścicieli ogródków działkowych. Wszystkie uzyskane informacje wprowadzane są do baz danych Centrum, przyczyniając się do lepszego poznania aktualnego rozmieszczenia stanowisk chomika europejskiego w województwie śląskim.

"Wstężyk – kolorowy dowód ewolucji"

Program edukacyjno-badawczy realizowany od 2012 roku, adresowany do uczniów wszystkich typów szkół. Celem programu jest przybliżenie wybranych zagadnień z dziedziny ekologii, genetyki, ewolucjonizmu i malakologii, zapoznanie z metodyką prowadzenia obserwacji przyrodniczych oraz zebranie danych o zmienności wzorów muszli wstężyków na terenie województwa śląskiego. W ramach programu obywają się prelekcje i zajęcia terenowe. Wyniki, wpisywane na kartach obserwacji, gromadzone są w bazie danych Centrum.

Inne działania edukacyjne

Centrum realizuje również inne działania edukacyjne, we współpracy z innymi instytucjami i organizacjami oraz bierze aktywny udział w wydarzeniach przez nie organizowanych. Są to m.in. Zimowe Ptakoliczenie i Europejskie Dni Ptaków – akcje organizowane przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków oraz Noc Biologów i Fascynujący Świat Roślin – akcje organizowane przez Uniwersytet Śląski, czy też wycieczki przyrodnicze w ramach Klubu Przyjaciół Okolicy Miasta Ogrodów w Katowicach.

KONKURSY PRZYRODNICZE

Centrum było organizatorem kilku konkursów przyrodniczych o zasięgu wojewódzkim: Żubry potrzebują Indian (1996-2006), Rok 2001 – Międzynarodowy Rok Nietoperzy (2001), Rok 2002 – Międzynarodowy Rok Gór (2002-2003), Rok 2010 – Międzynarodowy Rok Różnorodności Biologicznej (2010).

Pracownicy Centrum brali również udział jako jurorzy w konkursach organizowanych przez inne instytucje lub organizacje, m.in. przez: Pałac Młodzieży w Katowicach („Ogólnopolski Konkurs Ekologiczny”, „Zbiórka dla Burka”, „Przyroda Górnego Śląska”), Wydział Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego („Zadbajmy o wodę na wsi”), Oddział Górnośląski PIG w Sosnowcu (konkurs geologiczny), Okręg Górnośląski Związku Polskich Fotografików Przyrody w Katowicach (konkurs fotograficzny).

BAZA OŚRODKÓW I ŚCIEŻEK EDUKACYJNYCH

Kompleksowa baza danych o wszystkich ośrodkach edukacji ekologicznej oraz ścieżkach przyrodniczych w województwie śląskim powstała w 2009 roku i jest regularnie aktualizowana w oparciu o dane publikowane oraz zbierane za pomocą ankiet, a w przypadku ścieżek także inwentaryzacji terenowej. Obecnie baza liczy 39 ośrodków i 290 ścieżek. W przypadku ośrodków zawiera informacje na temat: lokalizacji, dostępności bazy noclegowej, wyposażenia oraz ich dostępności dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W przypadku ścieżek gromadzone są informacje na temat: lokalizacji, sposobu oznakowania, roku utworzenia, stanu zachowania, możliwości zwiedzania z przewodnikiem, dostępności dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, długości, liczbie i temacie przystanków, zagadnień omawianych na ścieżce, dodatkowej infrastruktury (ławki ze stolikami, tablice informacyjne, kładki, wieże widokowe itp.) oraz publikacji źródłowych (przewodniki, foldery).

Baza dostępna jest online w portalu „Śląskie. Przyroda!” (www.przyroda.katowice.pl). Dane przestrzenne – lokalizacja ośrodków i ścieżek (wraz z przystankami) na podkładach mapowych – dostępne są w Geoportalu Województwa Śląskiego – ORSIP, w Module „Przyroda”, w katalogu „Turystyka i edukacja przyrodnicza” (www.orsip.pl/uslugi/przyroda).

BIBLIOTECZKA EDUKACYJNA

Dział zbiorów wydzielony w bibliotece fachowej Centrum na potrzeby przyrodniczych zajęć dydaktycznych, adresowany do nauczycieli, edukatorów i animatorów. Biblioteczka zawiera m.in. scenariusze zajęć edukacyjnych/lekcyjnych, przewodniki (ścieżki przyrodnicze/rowerowe itp.), klucze do oznaczania roślin/zwierząt/grzybów, atlasy, leksykony, płyty CD/DVD. Zbiory można przeglądać i wypożyczać na miejscu w bibliotece Centrum lub online na stronie: biblioteka.cdpgs.katowice.pl

PRZYRODA i CENTRUM w INTERNECIE

Informacje o przyrodzie – jej zasobach, ochronie i zagrożeniach zamieszczane są na stronach internetowych i w mediach społecznościowych prowadzonych przez Centrum.

Strona domowa Centrum i BIP [www.cdpgs.katowice.pl; bip-slaskie.pl/cdpgs]. Strona domowa Centrum, opublikowana w 1997 roku, prezentuje bieżącą działalność Centrum oraz informacje archiwalne. W 2003 roku utworzono oddzielny Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) pod adresem: http://bip-slaskie.pl/cdpgs.

Serwis internetowy Śląskie.Przyroda! [przyroda.katowice.pl]. Internetowy serwis przyrodniczy popularyzujący walory przyrodnicze naszego regionu oraz ideę ochrony przyrody, utworzony w 2002 roku. Główne działy serwisu: przyroda nieożywiona, przyroda ożywiona, ochrona przyrody, badania i edukacja, człowiek i przyroda, miasta i regiony. Aktualne wydarzenia prezentowane są w Kalendarzu wydarzeń oraz bloku Aktualności.

ORSIP Przyroda [www.orsip.pl/uslugi/przyroda]. Dane przyrodnicze wektorowe (GIS-owe) Centrum publikowane są w Geoportalu Województwa Śląskiego – ORSIP, w Module „Przyroda”. Udostępniono dotąd dane dotyczące zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, badań i ochrony przyrody, użytkowania przyrody oraz turystyki i edukacji przyrodniczej.

Biblioteka online – Katalog zbiorów [biblioteka.cdpgs.katowice.pl]. Zbiory biblioteki fachowej Centrum są katalogowane i indeksowane w elektronicznym systemie bibliotecznym MAK. Katalog został udostępniony w Internecie w 2009 roku. Wyszukane pozycje można wypożyczyć.

Biblioteka online – Zbiory cyfrowe [www.sbc.org.pl/libra]. Zbiory cyfrowe biblioteki Centrum udostępniane są stopniowo od 2009 roku w dwóch kolekcjach tematycznych w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, tj. kolekcji „Biblioteka Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska” oraz kolekcji „Natura Silesiae”. Kolekcja „Biblioteka Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska” prezentuje wyłącznie zdigitalizowane wydawnictwa Centrum i liczy obecnie blisko 80% wszystkich wydawnictw Centrum. Kolekcja  „Natura Silesiae”, której Centrum jest koordynatorem, dokumentuje dzieje śląskiego przyrodoznawstwa, bogactwo i przeobrażenia środowiska przyrodniczego oraz działalność ochronną i edukacyjną. Kolekcja docelowo prezentować ma cyfrowe kopie różnorodnych materiałów związanych ze śląską przyrodą (książek, czasopism, prac naukowych, pomocy dydaktycznych, druków ulotnych, fotografii, zbiorów muzealnych itp.). W ramach kolekcji wydzielono 11 podkolekcji.

Media społecznościowe - profile Facebook. W 2016 roku Centrum utworzyło dwa profile tematyczne w serwisie społecznościowym Facebook. Profil „Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska” (www.facebook.com/cdpgs) prezentuje treści dotyczące przyrody województwa śląskiego oraz działalności Centrum. Profil „Śląskie - Edukacja Przyrodnicza” (www.facebook.com/edukacjaprzyrodnicza) poświęcony jest edukacji przyrodniczej, a adresowany jest zwłaszcza do edukatorów i animatorów, w tym nauczycieli oraz rodziców.

INFORMACJA O ŚRODOWISKU

Bardziej specjalistyczne dane przekazywane są zainteresowanym w ramach udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie oraz w trakcie konsultacji bibliograficznych i naukowych. Centrum udostępnia informację o środowisku na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2016, poz. 353) oraz ustawy z dnia 25 lutego 2016 roku o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (Dz. U. 2016, poz. 352). Informacje udostępniane są w trybie wnioskowym oraz szybkim (informacje mailowe, ustne i telefoniczne, nie wymagające wyszukiwania).

W 2015 roku Centrum rozpoczęło publikację kart z zakresu informacji o środowisku w serwisie Ekoportal (www.ekoportal.gov.pl), prowadzonym przez Ministerstwo Środowiska.

Ważnym źródłem informacji o przyrodzie są również wydawnictwa Centrum.

Czytaj więcej: http://www.cdpgs.katowice.pl/edukacja-przyrodnicza/edukacja-i-popularyzacja-1992-2017