Relacja z obchodów 20-lecia działalności Centrum

W listopadzie 1994 roku rozpoczęło działalność Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, które zostało utworzone Zarządzeniem Nr 204/92 Wojewody Katowickiego, Wojciecha Czecha, z dnia 15 grudnia 1992 r. Już od 20 lat Centrum bada, dokumentuje i chroni przyrodę Górnego Śląska. Z tej okazji w dniach 26-27 listopada 2014 r. odbyły się dwie konferencje naukowe, skupiające się na zagadnieniach, z którymi działalność Centrum jest ściśle związana. Swoim honorowym patronatem objął je Marszałek Województwa Śląskiego.

Pierwszy dzień poświęcony był problematyce regionalnych czerwonych list – ich roli, i znaczeniu oraz stanie i potrzebach. Centrum od wielu lat publikuje regionalne czerwone listy dla wielu grup organizmów, początkowo dla obszaru byłych województw: katowickiego, częstochowskiego i bielskiego, obecnie dla terenu województwa śląskiego.

Drugi dzień był świętem nie tylko Centrum, ale przede wszystkim dr Alicji Miszty, która w tym roku obchodzi jubileusz 40-lecia pracy naukowej. Dr Alicja Miszta była w latach 1974-1997 pracownikiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego, a od października 1997 roku zatrudniona jest w Centrum. W swej działalności naukowej poświęcała się badaniu wielu zagadnień, a obecnie z sukcesami bada śląską odonatofaunę. Stąd też drugi dzień konferencji dotyczył właśnie ważek i ich znaczenia w ocenie siedlisk wodno błotnych.

26 listopada 2014 r.

Regionalne czerwone listy zagrożenia w ochronie zasobów przyrody – ich rola i znaczenie oraz stan i potrzeby

 

Określanie zagrożenia zasobów przyrody metodą czerwonych list IUCN jest powszechnie przyjętym w ochronie przyrody standardem naukowo-badawczym. Regionalne czerwone listy publikowane przez Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska pomagają lepiej planować i realizować ochronę przyrody w województwie śląskim. Konferencja była doskonałą okazją do wymiany doświadczeń różnych ośrodków w Polsce, które również zajmują się problematyką czerwonych list na szczeblu krajowym i regionalnym. Obrady odbywały się w auli Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

 
Punkt rejestracyjny gotowy na przyjęcie gości

 

Konferencję rozpoczął dyrektor Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, dr Jerzy Parusel, który powitał przybyłych gości oraz krótko przedstawił wybrane zagadnienia działalności Centrum, skupiając się w szczególności na wydanych dotychczas regionalnych czerwonych listach. Na ręce Dyrektora skierowane zostały jubileuszowe gratulacje i życzenia od Marszałka Województwa Śląskiego, Regionalnego Konserwatora Przyrody w Katowicach, Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Będzinie oraz zaprzyjaźnionych instytucji i osób. Swoje życzenia przesłał także pocztą elektroniczną prof. dr hab. Romuald Olaczek (Uniwersytet Łódzki w Łodzi), członek Komitetu Naukowego konferencji, które zamieszczamy poniżej.

Pan dr Jerzy Parusel
Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska

Drogi Panie Jerzy,

proszę przyjąć wyrazy sympatii i uznania dla Pana i pracowników Centrum. Dwadzieścia lat Waszej ciężkiej pracy – ciężkiej nie z powodu jej przedmiotu, lecz warunków i okoliczności – to duży wkład do wiedzy o przyrodzie wyjątkowego regionu i jej upowszechnienia, do ochrony polskiej przyrody i podniesienia poziomu kultury ekologicznej rodaków. Powstające w Centrum opracowania i materiały zawsze czytałem z zainteresowaniem. Serdecznie Was pozdrawiam i życzę nowych dokonań i sukcesów. Uczestnikom konferencji życzę pomyślnych obrad oraz wyniesienia z Katowic wzmocnionej woli pracy dla zachowania naszego wspólnego i niepowtarzalnego dziedzictwa przyrodniczego. Myślami i sercem jestem z Wami.

Romuald Olaczek

 

Otwarcie konferencji

 

Dyrektor Centrum, dr Jerzy Parusel, odczytuje okolicznościowe życzenia  podczas otwarcia konferencji

 

 

 

 

 

 

 

Okolicznościowe życzenia instytucji i stowarzyszeń

 

Projekt i wykonanie Katarzyna Skowrońska-Ochmann

oraz pracowników Centrum

 

Po części powitalnej nastąpiła merytoryczna część konferencji, podzielona na 3 sesje referatowe, które prowadzili kolejno: prof. dr hab. Bogdan Jackowiak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Stanisław Wika i dr hab. Andrzej Urbisz (Uniwersytet Śląski w Katowicach) oraz 2 sesje posterowe prowadzone przez prof. UŚ dr hab. Adama Rostańskiego (Uniwersytet Śląski w Katowicach) i mgr inż. Pawła Pawlaczyka (Klub Przyrodników w Świebodzinie). Przewidziano również czas na dyskusję. Prezentowane referaty poruszały m.in. problematykę opracowywania czerwonych list poszczególnych grup organizmów, stan poznania zagrożenia gatunków w różnych regionach kraju, problemy metodyczne, a także praktyczne możliwości wykorzystania czerwonych list. Pełny program konferencji zawiera Komunikat III.

 

Uczestnicy konferencji w auli Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Wykład inauguracyjny prof. dr hab. Zbigniewa Głowacińskiego (Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) o czerwonych księgach i listach

 

O regionalnych czerwonych listach zwierząt mówił dr Grzegorz Hebda z Uniwersytetu Opolskiego w Opolu

 

Dr Jerzy Parusel prezentuje regionalne czerwone listy roślin naczyniowych oraz zbiorowisk roślinnych w PolsceO problemach oceny zagrożenia roślin w skali kraju i regionu mówiła dr Teresa Nowak z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

 

Dr Dorota Michalska-Hejduk (Uniwersytet Łódzki w Łodzi) zaprezentowała metodę wykorzystania regionalnych czerwonych list do sporządzenia krajowej listy zagrożonych gatunków roślin mokradeł

Regionalny Konserwator Przyrody w Katowicach, mgr Jolanta Prażuch, przedstawia praktyczne aspekty wykorzystania regionalnych czerwonych list w działalności Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach w zakresie ochrony rzadkich i zagrożonych gatunków

 

Dyskusja po pierwszej sesji referatowej

Dr Anna Drozdowicz (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) przybliża nam mało znany i niezwykle piękny świat śluzowców oraz problemy oceny ich zagrożenia

 

Prof. dr hab. Bogdan Jackowiak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) przedstawia problemy metodyczne i wyniki badań przy sporządzaniu czerwonej listy roślin naczyniowych Wielkopolski

 

Dr Jan Kotusz (Uniwersytet Wrocławski we Wrocławiu) prezentuje najnowszą czerwoną listę ryb i minogów województwa śląskiego
Dr Grzegorz Zięba (Uniwersytet Łódzki w Łodzi) przedstawia wyniki wieloletnich i zespołowych  badań ichtiologicznych rzeki Warty i ich znaczenie dla oceny zagrożenia ryb i minogów

 

 
Prof. dr hab. Tadeusz Penczak (Uniwersytet Łódzki w Łodzi) wygłasza referat o rzadkich gatunkach ryb w rzece Ner

 
Dr hab. Joanna Ziomek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) prezentuje problemy oceny zagrożenia gatunków ssaków Śląska na granicy ich  zasięgu filogenetycznego

Dr Ewa Posz (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach) przedstawia problemy oceny zagrożenia populacji świetlików związane z cyklicznością ich pojawów i innymi właściwościami biologicznymi gatunków z rodzaju Euphrasia
Ostatni wykład na konferencji wygłosił prof. UŚ dr hab. Adam Rostański (Uniwersytet Śląski w Katowicach), w którym omówił problem ochrony zagrożonych gatunków  roślin na stanowiskach antropogenicznych – jako swoistego fenomenu przyrody Górnego Śląska 

 

Sesja posterowa

 

Pierwszy dzień jubileuszu minął na wymianie ciekawych doświadczeń i poglądów, ale także pomógł zidentyfikować różne problemy, jakie pojawiają się przy opracowywaniu czerwonych list. Te cenne doświadczenia z pewnością przyczynią się do jeszcze wyższej jakości przyszłych list, w czym pomocne będą wnioski pokonferencyjne oraz publikacja referatów i posterów zaprezentowanych na konferencji. Tymczasem zachęcamy do zapoznania się z niedawno opublikowanymi przez Centrum czerwonymi listami.

Z okazji konferencji Centrum wydało materiały konferencyjne zawierające streszczenia zaprezentowanych referatów i posterów.

 

 

 
Podczas przerw była możliwość nabycia wydawnictw Centrum

 

 Zobacz też relację na stronie Centrum Ochrony Mokradeł

 

27 listopada 2014 r.
Ważki w ocenie siedlisk wodno-błotnych Górnego Śląska

 

Spektrum zainteresowań naukowych dr Alicji Miszty jest bardzo szerokie, jednak to właśnie ważkom poświęca obecnie najwięcej uwagi. Dlatego też ważki stały się motywem przewodnim konferencji dla uczczenia 40-lecia działalności naukowej Jubilatki. Fauna ważek jest cennym wskaźnikiem w ocenie siedlisk wodno-błotnych, więc jej badanie ma duże znaczenie. Konferencja drugiego dnia obchodów podsumowywała aktualny stan wiedzy, znaczenie ważek w monitoringu środowiska, a także prezentowała odonatofaunę wybranych miejsc i jej przemiany. Była też kolejną okazją do spotkania odonatologów. Konferencja odbyła się w sali konferencyjnej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.

Gości powitali dyrektor Centrum – dr Jerzy Parusel oraz dr Alicja Miszta. Była to również okazja do podziękowań, gratulacji i życzeń. Prezentując sylwetkę i dzieło Jubilatki, dyrektor Centrum przedstawił dorobek publikacyjny zamykający się liczbą 70 artykułów i komunikatów. Zwrócił także uwagę na zakres badań odonatologicznych Jubilatki, który jest o wiele szerszy niż tradycyjna faunistyka. Gromadzone dane populacyjne i biologiczne są niezwykle ważne dla monitorowania fauny ważek i ich siedlisk. Dyrektor Centrum przypomniał także zebranym o imieniu, jakim obdarzyli dr Alicję Misztę młodzi laureaci konkursu artystyczno-przyrodniczego „Żubry potrzebują Indian” na jednym z warsztatów – Obiektywna Mrówka – co trafnie charakteryzuje osobę Jubilatki.  

 

 

 
Otwarcie konferencji przez dyrektora Centrum, dr Jerzego Parusela

 

Przywitanie gości przez Jubilatkę, dr Alicję Misztę

W części merytorycznej konferencji odbyły się dwie sesje referatowe, które poprowadzili prof. dr hab. Elżbieta Dumnicka (Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) i prof. dr hab. Michał Wojciechowski (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), oraz sesja posterowa i miscellanea, które poprowadził dr hab. Bogdan Doleżych (Uniwersytet Śląski w Katowicach).

Wykład wprowadzający do problematyki wykorzystania ważek jako bioindykatorów stanu środowisk wodnych przedstawił doc. RNDr. Aleš Dolný (Ostravská Univerzita w Ostrawie), następnie dr Alicja Miszta zapoznała uczestników z wynikami wieloletnich inwentaryzacji ważek w województwie śląskim. O wynikach państwowego monitoringu biologicznego wód powierzchniowych województwa śląskiego w zakresie występowania larw ważek poinformowała mgr Katarzyna Prochot z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach. Sesję zakończył referat dr Grzegorza Tończyka (Uniwersytet Łódzki w Łodzi) o sporządzonej czerwonej liście ważek województwa łódzkiego, który nawiązuje do konferencji z dnia poprzedniego.

 

Wykład wprowadzający wygłasza doc. RNDr. Aleš Dolný (Ostravská Univerzita w Ostrawie)

 

Wystąpienie dr Alicji Miszty

 

 
Referat wygłasza mgr Katarzyna Prochot z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach

 

 
Dr Grzegorz Tończyk (Uniwersytet Łódzki w Łodzi) przedstawia zagrożenie ważek w województwie łódzkim

 

W sesji drugiej zostały zaprezentowane wyniki badań ważek i stanu ich siedlisk w wybranych miejscach województwa śląskiego: zapadliska w Borowej Wsi (dr Piotr Cuber ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego), stanowiska Nehalennia speciosa w Chełmie (Jakub Liberski z Imielina) i torfowiska przy Granicznej Wodzie (dr Alicja Miszta).

 

Dr Piotr Cuber (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach) przedstawia odonatofaunę Borowej Wsi

 

Jakub Liberski (Imielin) omawia stanowisko iglicy małej Nehalennia speciosa w Błędowie (Chełm Śląski)

 

Dr Alicja Miszta przedstawia losy ważek na torfowisku przy Granicznej Wodzie w warunkach permanentnego skażenia środowiska

W sesji posterowej zaprezentowane zostały dwa tematy. Dr Marta Boroń z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu przedstawiła wyniki badań ekotoksykologicznych nad zawartością metali ciężkich w Coenagrion puella. Następny poster, zaprezentowany przez Łukasza Krajewskiego z Instytut Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach, przestawiał dane o występowaniu ważek na siedliskach przyrodniczych objętych programami rolno środowiskowymi w całej Polsce.

 
Sesja posterowa

 

W rozmaitościach mieliśmy przyjemność oglądania i słuchania 4 diaporam, których przedmiotem artystycznej wypowiedzi Bogusławy Jankowskiej z Okręgu Śląskiego Związku Polskich Fotografów Przyrody w Katowicach były ważki. Została także zaprezentowana zawartość i funkcjonalności tematycznej strony internetowej www.wazki.pl, prowadzonej przez Ewę Miłaczewską z Warszawy.

 
Fragment diaporamy Bogusławy Jankowskiej

Prezentacja strony internetowej www.wazki.pl przez jej Autorkę, Ewę Miłaczewską

 

Na zakończenie konferencji uczestnicy mogli się zapoznać z interesującymi wynikami badań ważek Borneo, które przedstawił doc. RNDr. Aleš Dolný (Ostravská Univerzita w Ostrawie).

 

Z okazji konferencji Centrum wydało materiały konferencyjne zawierające streszczenia zaprezentowanych referatów i posterów.

 

Więcej o konferencji w Komunikatach I-III oraz materiałach konferencyjnych

 Zobacz też relację na stronie Centrum Ochrony Mokradeł oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach.

Podziękowania

Uczestnikom konferencji serdecznie dziękujemy za twórcze wsparcie jubileuszu20-lecia działalności Centrum. Dziękujemy  także wszystkim, którzy pomogli nam w organizacji konferencji.

 

Opracowanie: Krzysztof Sokół

Zdjęcia: Krzysztof Sokół, Jerzy Parusel, Alicja Miszta